امروز سه‌شنبه، 2 اسفند 1403، جمعی از اعضای هیئت علمی دانشگاه تربت حیدریه در برنامه‌ای یک‌روزه، مهمان استاد برجسته و فرهیخته، دکتر محمدعلی انصاری بودند. این برنامه با حضور در جلسه‌ای پربار و الهام‌بخش، به سخنان ارزشمند استاد در حوزه تعلیم و تربیت اختصاص یافت.

دکتر انصاری در این نشست، با بیانی شیوا و نگاهی عمیق به آموزه‌های قرآنی، به بررسی جایگاه تعلیم و تربیت در فلسفه خلقت انسان پرداخت. وی سخنان خود را با اشاره به مقام خلافت انسان در زمین آغاز کرد و توضیح داد که خداوند، انسان را به عنوان خلیفه خود آفرید؛ موجودی که توانمندی‌های الهی همچون علم، حکمت، خلاقیت، محبت و رحمت را در بالاترین سطح داراست. استاد با استناد به آیات قرآن، به نقش علم در اثبات شایستگی انسان برای مقام خلافت پرداخت و تأکید کرد که علم، نخستین ابزار انسان برای رسیدن به این جایگاه والا بوده است.

تعلیم و تربیت: دو فرآیند اساسی در خلقت انسان

استاد انصاری در ادامه، به دو فرآیند مهم در خلقت انسان اشاره کرد:

1. تعلیم: خداوند نخستین معلم و آدم نخستین متعلم بود. در این مرحله، خداوند به آدم «اسماء» را آموخت که به معنای تمام حقایق و دانش‌های لازم برای مقام خلافت است. این آموزش، پایه‌ای برای اثبات توانمندی انسان در برابر فرشتگان بود.

2. تربیت: پس از تعلیم، انسان وارد مرحله تربیت شد. استاد با اشاره به داستان آدم و حوا و وسوسه شیطان، توضیح داد که این آزمون، فرصتی برای شناخت نقاط ضعف و قوت انسان بود. آدم و حوا با پذیرش خطای خود و توبه به درگاه خداوند، نشان دادند که انسان می‌تواند از اشتباهات خود درس بگیرد و به سوی کمال حرکت کند.

اهمیت ترکیب تعلیم و تربیت

دکتر انصاری تأکید کرد که تعلیم و تربیت باید به صورت همزمان و مکمل یکدیگر باشند. وی با ذکر مثال‌هایی از تاریخ، توضیح داد که علم بدون تربیت می‌تواند به فساد و انحراف منجر شود و تربیت بدون علم نیز به تعصبات کورکورانه ختم خواهد شد. بنابراین، این دو فرآیند، اساس رشد و تعالی انسان را تشکیل می‌دهند.

اصول تعلیم و تربیت در قرآن

استاد انصاری در بخش دیگری از سخنان خود، به اصول تعلیم و تربیت از منظر قرآن پرداخت و آیه کلیدی «ادعُ إلی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی أحسن» را محور بحث خود قرار داد. وی هشت اصل اساسی را از این آیه استخراج کرد:

1. انگیزه‌آفرینی: استاد باید شور و اشتیاق را در دانش‌آموز ایجاد کند و او را به یادگیری تشویق نماید.

2. تسلط بر موضوع: استاد باید اشراف کامل بر محتوای تدریسی خود داشته باشد تا اعتماد مخاطب را جلب کند و انگیزه یادگیری بیشتری در او ایجاد نماید.

3. تنوع روش‌ها: استاد باید از روش‌ها و سبک‌های مختلف آموزشی بهره‌برداری کند تا بتواند به تنوع نیازهای آموزشی پاسخ دهد.

4. پیوست تربیتی: آموزش باید همراه با رویکرد تربیتی باشد و فقط به انتقال اطلاعات محدود نشود.

5. حکمت: محتوای آموزشی باید بر پایه استواری و عقلانیت باشد و توانایی تاثیرگذاری منطقی بر مخاطب را داشته باشد.

6. موعظه حسنه: مطالب آموزشی باید با محتوای انگیزشی و نشاط‌آور همراه باشد تا دانشجو را به یادگیری علاقمند کند.

7. جدال احسن: در مواجهه با سوالات و چالش‌های دانشجو، استاد باید با رویکردی منطقی و مؤثر پاسخ دهد و نظر دانشجو را جلب کند.

8. تمرکز بر وظیفه به جای نتیجه: استاد باید بر انجام صحیح وظایف تدریس تمرکز کند و نگران نتیجه نهایی نباشد چرا که نتیجه دست خداست.

ویژگی‌های معلم و مربی از نگاه استاد انصاری

دکتر انصاری به نقش معلم و مربی در فرآیند تعلیم و تربیت پرداخت و تأکید کرد که معلم باید شور و اشتیاق را در متعلم ایجاد کند. وی با ذکر مثال‌هایی از زندگی پیامبر اسلام (ص)، معلم را به طبیبی تشبیه کرد که با عشق و انگیزه به دنبال دانش‌آموز می‌رود. همچنین، استاد بر اهمیت تنوع در روش‌های آموزشی، مهارت در بیان و انتخاب واژگان مناسب تأکید کرد و گفت که معلم باید بتواند با استفاده از ابزارهای مختلف، مفاهیم را به بهترین شکل منتقل کند.

نتیجه‌گیری استاد انصاری

استاد انصاری در پایان سخنان خود، تعلیم و تربیت را دو رکن اساسی برای رسیدن به کمال انسانی دانست و تأکید کرد که انسان تنها از طریق این دو فرآیند می‌تواند به فلسفه خلقت خود دست یابد. وی با اشاره به نقش پیامبران الهی، توضیح داد که تمام تلاش آنان در راستای تعلیم و تربیت انسان‌ها بوده است.

این نشست علمی و معنوی، فرصتی ارزشمند برای اعضای هیئت علمی دانشگاه تربت حیدریه بود تا با نگاهی نو به مفاهیم تعلیم و تربیت، درک عمیق‌تری از جایگاه انسان در نظام آفرینش پیدا کنند. این برنامه با تبادل تجربیات و گفت‌وگوهای علمی میان اساتید به پایان رسید و خاطره‌ای ماندگار در ذهن شرکت‌کنندگان به جا گذاشت.